Santiago,
luns 27 de maio de 2024.- Chegar a comprender a relación
molecular que existe entre os xenes e os estímulos externos é a base sobre a
que se asenta o proxecto EUTERPE_adn, ‘Rede transfronteiriza para o estudo da
música como terapia nas enfermidades neuropsicomotoras e o envellecemento: unha
aproximación dende a expresión xenética e a neuropsicoloxía’. O proxecto acaba
de recibir un millón de euros de financiamento a través do programa Interreg
POCTEP —unha iniciativa de cooperación entre España e Portugal apoiada pola
UE—, e ten como obxectivo principal explorar o impacto terapéutico da música en
persoas maiores e nas que presentan deterioro cognitivo e dano cerebral.
Esta mañá tivo lugar no Hospital
Clínico de Santiago, a reunión de inicio con todos os socios participantes, que
foi inaugurada polo xerente da Área Sanitaria de Santiago de Compostela e
Barbanza, Angel Facio, o reitor da USC, Antonio López e Luz Couce, directora
científica do IDIS, coa asistencia de representantes dos concellos nos que se
vai desenvolver e das asociacións de doentes e institucións participantes.
EUTERPE_adn, acrónimo que fai
referencia tanto á musa grega da música como á xenética, acometerá desafíos
comúns para Galicia e o Norte de Portugal como é o caso do envellecemento, o
despoboamento e a exclusión social. Ao aproveitar o poder terapéutico da
música, o proxecto ten como obxectivo mellorar o benestar e a calidade de vida
de persoas con demencia/alzhéimer ou dano cerebral, así como en persoas
maiores. En colaboración coa Universidade do Minho, o consorcio combina a
experiencia en investigación biomédica coa terapia musical.
A Casa da Música do Porto e a
Asociación Músicos ao Vivo súmanse ao proxecto xunto co traballo coordinado de
asociacións de pacientes como a Asociación de Dano Cerebral de Compostela
(SARELA), a Asociación Galega de axuda aos enfermos con demencia tipo Alzhéimer
(AGADEA), a Santa Casa da Misericordia de Porto, e a Associação Portuguesa de
Familiares e Amigos de Doentes de Alzhéimer.
EUTERPE_adn é unha prolongación de
Sensoxenoma, o proxecto impulsado polo grupo GenPoB/GenVip composto por medio
cento de investigadores/as e liderado por Antonio Salas Ellacuriaga e por Federico
Martinón Torres, do IDIS. Nos anos 2022 e 2023, o equipo organizou unha serie de
concertos experimentais en colaboración coa Real Filharmonía de
Galicia (RFG) e coa participación de centos de doantes e asociacións de
pacientes como SARELA, COGAMI, AGADEA, SARAIVA, ASPANAES, ASPERGA, ONCE,
Asociación de Persoas Xordas de Galicia, ou Down Compostela, entre outras.
A bagaxe adquirida en Sensoxenoma
ascende agora un novo chanzo a través do financiamento outorgado a este equipo
investigador a través de EUTERPE_adn, proxecto no que se levarán a cabo estudos
detallados e exhaustivos que poderían cambiar a forma en que se aborda a
terapia musical e o seu impacto na saúde. Durante os últimos dous anos, lográronse
avances reseñables que superaron todas as expectativas: capturouse o sinal
xenómico en resposta ao estímulo musical; se demostrou que os pacientes con
deterioro cognitivo mostran unha resposta máis intensa; e observouse unha
expresión compensatoria dos xenes nestes pacientes en comparación coa
enfermidade de Alzhéimer. EUTERPE representa un importante pulo á aposta
científica de Sensoxenoma, un proxecto na fronteira do coñecemento que busca
entender a relación molecular que existe entre os nosos xenes e algo tan
trivial e cotián como os estímulos externos e as emocións.
Este proxecto non só busca fomentar
a interacción social e a medicina personalizada a través da terapia musical non
farmacolóxica, senón que tamén representa un esforzo pioneiro para abordar
desafíos sociais mediante a xenómica e a neuro-psicoloxía xuntas. Trátase dun estudo
lonxitudinal de máis de 60 sesións e con cinco recollidas de mostras biolóxicas
e avaliacións neuropsicolóxicas.
Cun enfoque interdisciplinario e
unha dotación financeira significativa, EUTERPE_adn perfílase como un proxecto
que promete transformar a forma en que se abordan as enfermidades
neuro-psicomotoras e o envellecemento en Galicia. Por primeira vez,
realizaranse estudos lonxitudinais no marco de Sensoxenoma, incluíndo un ensaio
clínico aleatorio, o que permitirá investigar o impacto dos estímulos a longo
prazo e profundar nas bases moleculares que sustentan os beneficios da música
no ámbito da saúde e a enfermidade. Os achados poderían ser relevantes para
outros grupos vulnerables cos que o equipo tamén está a traballar.
Para iso, van levar a cabo talleres
de música durante un curso completo, con músicos profesionais e con experiencia
en atención á diversidade, da Cooperativa de Músicos ao Vivo e a Casa da Música
do Porto. A intervención musical estará baseada na escoita de diferentes tipos
de música, a investigación das músicas da súa vida, o canto a través dun coro,
a improvisación musical ou facer música en grupo. Un obxectivo que persegue
este proxecto de investigación lonxitudinal, é poder estudar os beneficios de
diferentes actividades musicais a diferentes niveis biomédicos. Por iso
realizaranse 5 avaliacións, a primeira xa neste próximo mes de xuño, para estudar
o impacto da música na saúde e o benestar das persoas.
O grupo de investigación
neuropsicolóxica da Universidade do Minho realizarán unha avaliación da
deterioración cognitiva, psicomotor, a comunicación, a calidade de vida ou o
benestar emocional, entre outros, antes de que comece a intervención musical e
noutros catro momentos durante o próximo curso escolar. Do mesmo xeito, os
impulsores deste proxecto, o equipo Sensoxenoma do IDIS, liderado por Federico
Martinón, Antonio Salgas e Laura Navarro, levarán a cabo a recollida de mostras
biolóxicas (de sangue e saliva) para realizar un estudo do impacto da música a
través da expresión dos xenes.
Tras o éxito dos concertos
experimentais de Sensoxenoma, interpretados pola Real Filharmonía de Galicia no
Auditorio de Galicia, EUTERPE_adn, supón o primeiro estudo lonxitudinal, no que
os participantes van asistir a 60 sesións musicais, marcando un antes e un
despois na investigación da música como terapia non farmacolóxica. Más de
douscentos pacientes distribuídos en sete centros van ser beneficiarios e á vez
protagonistas dun avance científico pioneiro en todo o mundo.
Os talleres vanse desenvolver en
tres centros da Asociación Galega de axuda aos enfermos con demencia tipo Alzhéimer
(AGADEA) en Vedra, Rianxo e A Estrada, e na sede de Asociación de Dano Cerebral
de Compostela (SARELA) en Santiago de Compostela. En Portugal, realizaranse en
dúas residencias da Santa Casa da Misericordia do Porto e na casa dá Memoria de
Mim de Matosinhos (Associação Portuguesa de Familiares e Amigos de Doentes de
Alzhéimer).
O proxecto ten unha duración de
tres anos, e tras a programación musical e o deseño dos protocolos biomédicos,
agora en xuño comeza o recrutamento de participantes e a primeira avaliación
neurospicolóxica, así como a primeira recollida das mostras biolóxicas (sangue
a través dunha pequena punción capilar nun dedo, e saliva a través dun frotis
bucodental). En outubro comezarán os talleres de música nos sete centros, a
razón de dous días á semana. O estudo culminará coa publicación dos resultados,
así como os materiais utilizados, e un Libro Blanco.
Saúdos,