Un caso clínico presentado pola Unidade de Infecciosas do Servizo de Medicina Interna do Complexo Hospitalario Universitario de Ferrol foi premiado no XXVI Congreso Nacional da Sociedade Española de Enfermidades Infecciosas e Microbiología Clínica, que se está a celebrar entre o 1 e o 3 de xuño no Palacio de Congresos de Santiago de Compostela. A participación da Área Sanitaria de Ferrol foi alta neste encontro nacional, coa Covid e a enfermidade pneumocócica como protagonistas, e con seis traballos presentados pola citada Unidade de Infecciosas e os Servizos de Farmacia e Microbioloxía do Complexo ferrolá.
O caso clínico que acada un segundo premio a nivel nacional presentouno a especialista en Medicina Interna, Sabela Sánchez Trigo, e refírese á Síndrome Hemofagocítica desencadeada por infección por SARS-CoV-2. A síndrome hemofagocítica é un estado hiperinflamatorio que pode ser secundario a enfermidades autoinmunes, neoplasias ou infeccións, especialmente víricas. Dende o inicio da pandemia, describíronse casos desta síndrome secundaria a infección por SARS-CoV-2, cunha frecuencia baixa pero elevada mortalidade. A complexidade no manexo da Covid nunha paciente inmunodeprimida cunha complicación grave foi o obxecto do traballo presentado.
“Presentamos un caso desta síndrome secundaria á infección por SARS-CoV-2 con replicación viral persistente nunha paciente con inmunosupresión profunda”, explican. A infección por SARS-CoV-2 pode actuar como factor desencadeante da síndrome, ocasionando un estado de activación inflamatoria sistémica esaxerada, con liberación masiva de moléculas proinflamatorias (citoquinas), e que comparte características coa resposta inflamatoria causada pola propia infección. Neste caso, nunha paciente con inmunosupresión profunda e tratamento crónico, a persistencia da infección por SARS-CoV-2 resultou determinante. Por este motivo, tentáronse varias pautas de tratamento antiviral e antiinflamatorio.
Así, concluíron neste traballo premiado que esta síndrome pode ser secundaria á infección por SARS-CoV-2; e que ámbalas dúas entidades comparten características clínicas o que pode dificultar o diagnóstico, polo que o grao de sospeita debe ser elevado. Este caso ilustra a necesidade de avaliar tratamentos fronte a SARS-CoV-2 prolongados, potentes e combinados, nos pacientes inmunosuprimidos con replicación viral persistente.
Tratamento ambulatoria da infección por Covid leve e moderada
Outro traballo presentado foi colaborativo entre os tres servizos do Complexo mencionados, e fai referencia ó Tratamento ambulatorio da infección leve-moderada por SARS-COV-2: a nosa experiencia”. Nesta ocasión é un estudo retrospectivo, observacional dun total de 98 pacientes ambulatorios infectados cunha enfermidade leve-moderada tratados na Área Sanitaria, entre abril de 2022 e xaneiro de 2023, e seguindo os criterios de alto risco priorizados da Axencia Española de Medicamentos e Produtos Sanitarios. A infección por SARS-CoV-2 foi responsable dunha importante mortalidade, que nos grupos máis vulnerables alcanzou o 15%. A vacinación e o tratamento precoz dos individuos con maior risco demostraron evitar ingresos e as formas máis graves da enfermidade.
Elaborouse un protocolo interno orientado á identificación precoz dos pacientes que cumprían os criterios. Tras unha avaliación inicial (días de síntomas, parámetros de laboratorio e posibles interaccións), pautouse o tratamento antiviral ou anticorpos monoclonales. Realizouse un seguimento dos pacientes durante 30 días posteriores ó comezo de tratamento. Avaliáronse e estudáronse tódolos prosibles tratamentos e reaccións ós mesmos, e concluíron que o tratamento precoz da infección leve-moderada por SARS-CoV-2 en pacientes con alto risco é eficaz e seguro, evitando ingresos e a progresión a formas graves da enfermidade.
Avaliación de potenciais interaccións farmacolóxicas
Outro dos traballos presentados neste encontro nacional, neste caso polo Servizo de Farmacia ferrolá, foi a avaliación de potenciais interaccións farmacolóxicas co tratamento con Nirmatrelvir/Ritonavir, na abordaxe da infección por Covid en pacientes de alto risco. Na Área Sanitaria ferrolá, a Unidade de Enfermidades Infecciosas asumiu a indicación e prescrición destes medicamentos en tódolos pacientes candidatos procedentes de diferentes ámbitos: Atención Primaria, urxencias, consultas externas e hospitalización. Debido ó perfil de interaccións e advertencias especiais de uso, a dispensación precisou dunha validación farmacéutica nun tempo inferior a 24 horas e dunha comunicación interdisciplinar.
O obxectivo foi revisar a co-medicación prescrita ó comezo do tratamento con estes medicamentos e avaliar as potenciais interaccións farmacolóxicas detectadas no circuíto de prescripción, validación e dispensación. Neste caso, estudaron a 58 pacientes, tamén entre abril do ano 2022 e xaneiro de 2023, e revisaron tódalas potenciais interaccións farmacolóxicas existentes, e, tamén a historia clínica electrónica dos pacientes, que proporcionou datos demográficos, de co-medicación e de evolución do paciente. A revisión interdisciplinar previa ó comezo de nirmatrelvir/ritonavir permitiu detectar estas potenciais interaccións farmacolóxicas en case tres de cada catro pacientes, e optimizar o seu tratamento sen repercusión negativa na evolución durante e tras o fin do tratamento antiviral.
Ferrol, referencia en enfermidade pneumocócica
Por outra banda, o laboratorio de Microbioloxía do Complexo Hospitalario Universitario de Ferrol é o laboratorio de referencia de enfermidade pneumocócica de Galicia, e, dende xaneiro de 2011, tódolos pneumococos causantes de enfermidade invasiva son remitidos a Ferrol onde se serotipan e analizan as súas resistencias antibióticas, polo que, subliñan, “temos a base de datos máis estensa de España en canto a serotipado de neumococo”.
No primeiro traballo que presentan, “analizamos os serotipos causantes de meninxites neumocócica desde 2011 (228 casos), e a súa evolución trala a posta en marcha da vacinación sistemática en nenos coa vacina antineumocócica conxugada en 2011”. O número de casos de meninxite pneumcócica tense mantido estable dende o ano 2019 e a porcentaxe de casos atribuídos a un dos serotipos, ó PCV13, ten diminuído progresivamente amosando a eficacia da vacinación sistemática en previr casos producidos polo mesmo.
No segundo traballo, analízanse os serotipos circulantes causantes de enfermidade invasiva (non só meninxite), e a súa inclusión nos diferentes grupos vacinais: a vacina 13 valente (PCV13) coa que se vacina a nenos desde 2011, e dúas vacinas que recentemente saíron ao mercado. O sexto e último traballo presentado a nivel nacional é sobre bacteremias por anaerobios.